Vijf trends in het landelijk gebied
De VNG heeft de trends voor het landelijk gebied in kaart laten brengen. De trends zijn voor alle gemeenten relevant; ook voor steden. Een samenvatting vanuit voorzieningen bezien.
In opdracht van de VNG heeft Alterra in mei 2015 het trendrapport ‘Ruimte voor de toekomst in het landelijk gebied’ uitgebracht. De trends zijn voor alle gemeenten interessant; stad en land zijn immers afhankelijk van elkaar. Bovendien valt zo’n 86% van Nederland onder de noemer landelijk gebied ten opzichte van 14% bebouwd gebied.
Met betrekking tot maatschappelijke voorzieningen zijn de trends als volgt samen te vatten:
1. Het platteland wordt steeds meer een multifunctionele leef- en werkomgeving, waarbinnen (initiatieven van) burgers en bedrijven oplossingen aandragen voor lokale problemen. Ondernemers, burgers, maatschappelijke partijen en andere overheden komen steeds dichter op elkaar te zitten. Zij kunnen conflicterende wensen en belangen hebben bij het gebruik en de inrichting van de ruimte.
2. Schaalvergroting van voorzieningen blijft een trend in de organisatie van voorzieningen voor het landelijk gebied. Lokale bibliotheken, scholen, buurthuizen, zorginstellingen en ziekenhuizen worden gesloten en geconcentreerd in de grotere kernen in het landelijk gebied. Dit gaat gelijk op met een toename van kleinschalige en lokale initiatieven van burgers en bedrijven.
3. Technologische innovatie zal juist op het platteland de bedrijvigheid en de leefbaarheid vergroten. Deze innovatie heeft gevolgen voor organisaties, consumenten en de wisselwerking tussen beide. Denk o.a. aan: thuistechnologie in de zorg, crowdfunding via internet om initiatieven op te starten, online winkels die zich vestigen in landelijk gebied. Hiervoor zijn hoogwaardige breedbandverbindingen van belang, in alle sectoren.
4. De kwaliteit van de leefomgeving in het landelijk gebied staat onder druk, door minder overheidsinvesteringen. Verder zal de transitie naar duurzame energie voor een toename van het aantal windturbines, zonnepanelen en andere vormen van duurzame energieopwekking in het landelijk gebied zorgen. Provincies en het Rijk spelen hierin een grote rol, gemeenten mogen de link met de lokale bevolking leggen.
5. Burgers en bedrijven brengen oplossingen voor lokale problemen. Ze ontwikkelen steeds vaker initiatieven in het landelijk gebied, met veel draagvlak. Initiatiefnemers kloppen regelmatig aan bij gemeenten voor hulp of vragen over (knellende) regelgeving. Niet in alle dorpskernen komen initiatieven van de grond. Door het wegvallen van voorzieningen kunnen afhankelijke groepen daardoor in de problemen komen.
Veranderende verhoudingen
Overheden bewegen zich door krimpend budget en overtuiging (‘doe-democratie’) steeds meer richting burgers en bedrijven. Burgers en bedrijven bewegen steeds meer richting publieke belangen door initiatieven te nemen die tot voor kort voorbehouden waren aan overheden. Verder ontstaan er grote regionale verschillen tussen locaties waar groei en waar krimp optreedt in bevolking en huishoudens. De (verwachte) verschuiving in woning- en voorzieningenbehoefte kunnen gemeenten meenemen in hun planning.